Ofhitnun ekki hættuleg - Viðtal við Arthur Laffer frá 2007

Eitt skemmtilegasta viðtal sem ég tók sem blaðamaður á viðskiptaritstjórn Morgunblaðsins var við bandaríska hagfræðinginn Arthur Laffer. Laffer þessi kom til landsins á haustdögum 2007 til þess að halda erindi um skattamál en hann er heimsþekktur fyrir Laffer-kúrfuna sem sýnir hvernig ríki geta aukið skatttekjur sínar með því að lækka skatthlutfall og eins og nærri má geta er hann fyrir vikið í guðatölu á meðal frjálshyggjumanna og annarra hægri manna.

Sagan segir að Laffer hafi teiknað kúrfuna á servíettu á veitingastað einum í Washington þar sem hann sat ásamt blaðamanni og þeim Donald Rumsfeld og Dick Cheney en hann hefur sjálfur sagst ekki muna eftir þessum fundi og jafnframt að hann efist um sannleiksgildi sögunnar. „Ég hef kannað málið og á þessum veitingastað eru tauservíettur. Heldri konan móðir mín kenndi mér ungum að teikna aldrei á slíkar servíettur,“ sagði Laffer við undirritaðan þegar við ræddum saman að erindi hans loknu.

Ég hef ýmislegt út á Laffer-kúrfuna að setja (tel hugmyndina vera ranga) og stefni að því að blogga meira um málið á næstu vikum en finnst rétt að birta viðtalið fyrst. Þeir sem lesa viðtalið sjá að þar setur þessi áhrifamikli hagfræðingur fram ýmsar fullyrðingar sem ekki ríma við þá þróun sem átti sér á mánuðunum eftir að viðtalið birtist. Hjá mér stendur eftir skemmtilegt viðtal við einkar skemmtilegan og áhugaverðan viðmælanda, þótt ég sé vantrúaður á margt af því sem hann sagði. Nokkrum vikum eftir fund okkar fékk ég í pósti bréf frá Laffer þar sem hann þakkaði fyrir góðan fund og gott viðtal, það var í eina skiptið sem erlendur viðmælandi sýndi slíka vinsemd.

Viðtalið birtist í Morgunblaðinu laugardaginn 17. nóvember 2007 og birtist með góðfúslegu leyfi útgefanda Morgunblaðsins.

Ofhitnun ekki hættuleg

Arthur Laffer segir hagkerfið ekki geta þanist of mikið út

Eftir Guðmundur Sverri Þór

ÁRANGUR Íslendinga í efnahagsmálum er framúrskarandi og ætti landið að vera fyrirmynd annarra. Þetta segir bandaríski hagfræðingurinn Arthur Laffer sem staddur var hér á landi og flutti fyrirlestur í Þjóðmenningarhúsinu í gær. Í samtali við Morgunblaðið að fundinum loknum sagði Laffer Íslendinga hafa sýnt fram á að réttmæti hugmynda hans en tók jafnframt skýrt fram að skattalækkanir væru ekki eina ástæða þenslunnar og góðærisins sem einkennt hefur íslenskt efnahagslíf á undanförnum árum. „Fleiri þættir spila að sjálfsögðu inn í, þetta er samspil margra hluta,“ segir Laffer sem viðurkennir að hann hafi ekki náð að kynna sér til hlítar allar þær breytingar sem orðið hafa á íslensku efnahagsumhverfi á undanförnum árum og áratugum. Hann segir það hins vegar engum vafa undirorpið að breytingar þær sem ráðist hefur verið í á íslensku skattakerfi hafi skilað miklum árangri.

Þótt kenningum Laffers hafi stundum verið beitt sem sönnun þess að skattar eigi ekki rétt á sér segir hann þá vera illa nauðsyn. „Öll hagkerfi þurfa einhvern skattagrundvöll til þess að byggja þjónustu hins opinbera á. Hin pólitíska umræða á síðan að fjalla um hversu mikil hin opinera þjónusta á að vera en skatturinn á ekki að þurfa að vera meiri en svo að það dekki kostnað hins opinbera. Ef möguleiki er á að lækka skatta og samtímis auka tekjur hins opinbera hver er þá á móti því að lækka skatta? Annað væri brjálæði. Það er það sem ég hef verið að benda á,“ segir hann og ítrekar að Laffer-kúrfuna eigi ekki að líta á sem einhverja óhrekjanlega hagfræðikenningu, hann hafi upphaflega rissað hana upp til þess að sýna nemendum sínum fram á að það geta verið tekjuáhrif af skattalækkunum. Jafnframt varar hann við því að valdhafar reyni að finna einhvern topp á Laffer-kúrfunni til þess að finna hæsta skattstig sem ekki veldur verðmætatapi. Aðalatriðið sé að skattstigið sé vinstra megin við hæsta punkt á kúrfunni. En hvað á að gera þegar lægsta hagkvæma skattstigi hefur verið náð?

„Þá þarf að hætta að lækka skatta. og finna aðrar leiðir til þess að örva hagkerfið. Við verðum að leyfa stjórnmálamönnum að taka ákvörðun um hvaða leiðir á að nota. Það er hins vegar alveg ljóst að hingað til höfum við gengið alltof langt í að hækka skatta,“ segir Laffer.

Íslenska hagkerfið hefur þanist út með ógnarhraða á undanförnum árum og hefur verið sagt að framleiðsluspenna sé í hagkerfinu. Þá hafa sérfræðingar erlendra stofnana á borð við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og OECD varað við því að skattar séu lækkaðir á miðju þensluskeiði. Það sé eins og að hella olíu á eld. „Það er ekki verið að hella olíu á eld með því að lækka skatta. Að mínu mati getur hagkerfið ekki þanist of mikið út. Það veldur engum vandræðum að hafa framleitt of mikið,“ segir Laffer og segir kenningar um framleiðsluspennu rangar. „Það er ekkert að neikvætt við ofhitað hagkerfi, hvað svo sem það þýðir. Atvinnuleysi getur aldrei verið of lágt og fólk getur aldrei verið of ríkt. Það er aldrei hægt að útrýma fátækt of hratt,“ bætir hann við og aðspurður um raddir þess efnis að með skattalækkunum breikki bilið á milli fátækra og ríkra segir hann að þýði það að minnka bilið að hinir fátæku verði fátækari þá vilji hann ekki að það minnki. „Það meiðir mig ekki þótt einhverjir séu ríkari en ég og ef þú verður ríkari og ég verð ríkari þá hef ég það betra. John F. Kennedy sagði eitt sinn að enginn Bandaríkjamaður hefði nokkurn tíma orðið betur settur af því að draga annan niður og að í hvert skipti sem einn Bandaríkjamaður hagnaðist myndu allir hagnast. Ennfremur sagði hann að á flóði lyftust öll skip og það er sú regla sem ég lifi eftir. Í hvert skipti sem afkoma Bandaríkjamanns batnar þá verð ég hamingjusamur, gildir þá einu hvort um er að ræða fátæka eða ríka. Ég vil að þeim fátæku farnist betur og ég vil að þeim ríku farnist betur,“ segir Arthur Laffer og segist að lokum þakklátur Íslendingum. „Árangur ykkar hefur rennt stoðum undir Laffer-kúrfuna,“ segir hann og hlær.

Í hnotskurn

» Arthur Laffer er heimsþekktur fyrir Laffer-kúrfuna svokölluðu sem sýnir að tekjur hins opinbera af skattheimtu geta hækkað þrátt fyrir að skattar lækki.
» Laffer var hugmyndafræðingurinn á bak við skattalækkanir Ronald Reagan og hefur einnig komið að endurbótum á írska skattkerfinu.